Trong kỷ nguyên số, “chuyển đổi số” đã trở thành một khẩu hiệu mà mọi doanh nghiệp, từ lớn đến nhỏ, đều nhắc đến như một con đường tất yếu để tồn tại và phát triển. Các chủ doanh nghiệp SME đổ tiền vào các phần mềm mới, các công cụ tự động hóa, với hy vọng công nghệ sẽ là “cây đũa thần” giải quyết mọi vấn đề.
Nhưng sự thật lại vô cùng phũ phàng. Các nghiên cứu chỉ ra rằng có tới 70% các dự án chuyển đổi số trên toàn cầu thất bại. Tại Việt Nam, con số này còn đáng báo động hơn khi có đến
gần 48.8% doanh nghiệp SME đã phải bỏ dở giữa chừng các giải pháp công nghệ mà họ đã đầu tư. Tại sao lại có một tỷ lệ thất bại cao đến như vậy?
Câu trả lời không nằm ở bản thân công nghệ. Công nghệ chỉ là công cụ. Thất bại nằm ở chính tư duy và cách tiếp cận của người sử dụng công cụ đó. Bài viết này, MondiaL, sẽ “giải phẫu” những sai lầm gốc rễ khiến các dự án chuyển đổi số tại SME trở thành những khoản đầu tư lãng phí, và chỉ ra rằng, chuyển đổi số phải bắt đầu từ “chuyển đổi tư duy”.
Phân Tích Chuyên Sâu: Những Nguyên Nhân Thật Sự Đằng Sau Một “Dự Án Thất Bại”
Thất bại trong việc áp dụng công nghệ không phải là một vấn đề kỹ thuật. Nó là một triệu chứng của những yếu kém sâu sắc hơn trong quản trị và chiến lược, biểu hiện qua ba vấn đề cốt lõi sau:
Vấn đề 1: Lãnh đạo thiếu cam kết và một chiến lược mơ hồ – Con tàu không thuyền trưởng
Đây được xác định là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến thất bại. Nhiều lãnh đạo SME chưa thực sự hiểu bản chất của chuyển đổi số. Họ xem đây là một dự án của phòng IT, là việc mua một phần mềm, thay vì một cuộc cách mạng chiến lược ảnh hưởng đến toàn bộ doanh nghiệp.
Khi người thuyền trưởng không quyết liệt, không tham gia và không có một tầm nhìn rõ ràng, dự án sẽ đi chệch hướng. Một khảo sát tại Việt Nam cho thấy chỉ có 6.2% SME có mục tiêu chuyển đổi số rõ ràng. Phần còn lại đang triển khai một cách manh mún, rời rạc, không gắn với mục tiêu kinh doanh cốt lõi, dẫn đến lãng phí nguồn lực.
Vấn đề 2: Chạy theo ‘mốt’ công nghệ và triển khai manh mún
Sai lầm này xuất phát từ hai thái cực:
- Chạy theo trào lưu: Doanh nghiệp đầu tư vào các công nghệ thời thượng, đắt đỏ và quá phức tạp so với nhu cầu thực tế của mình.
- Triển khai cục bộ: Doanh nghiệp quá thận trọng, chỉ áp dụng công nghệ ở một vài bộ phận, không tạo ra được sự liên kết và tác động đồng bộ trên toàn hệ thống.
Cả hai cách tiếp cận này đều dẫn đến một kết quả chung: công nghệ không phát huy được hiệu quả, gây lãng phí và làm nản lòng chính ban lãnh đạo.
“Điều tuyệt vời nhất là tập trung. Đó là một trong những câu thần chú của tôi – sự tập trung và đơn giản. Đơn giản có thể khó hơn phức tạp. Bạn phải làm việc chăm chỉ để giữ cho tư duy của mình trong sạch để làm cho nó trở nên đơn giản.” – Steve Jobs
Vấn đề 3: “Bỏ quên” con người và quy trình – “Cỗ máy” tốt nhưng không có người lái
Đây là sự nhầm lẫn tai hại nhất. Nhiều doanh nghiệp tin rằng chuyển đổi số chỉ là mua và cài đặt một phần mềm mới. Họ đã bỏ qua yếu tố quyết định sự thành công:
con người và quy trình.
Công nghệ sẽ trở nên vô dụng nếu người dùng không biết cách hoặc không muốn sử dụng nó. Thất bại xảy ra khi doanh nghiệp không có kế hoạch quản lý sự thay đổi, không chuẩn bị tâm lý và không đào tạo kỹ năng mới cho nhân viên. Khi đó, nhân viên sẽ cảm thấy sợ hãi, chống đối, và dự án sẽ chết yểu.
Góc nhìn từ MondiaL: Chuyển đổi số phải bắt đầu từ “Bộ Não”
Tại MondiaL, triết lý cốt lõi của chúng tôi là kết nối “Trái Tim” (cảm xúc thương hiệu) và “Bộ Não” (chiến lược kinh doanh). Thất bại trong chuyển đổi số là một ví dụ điển hình của việc chỉ tập trung vào “thân xác” (công cụ, phần mềm) mà bỏ quên “Bộ Não” (tư duy, chiến lược, văn hóa).
Bạn không thể lắp một động cơ phản lực (công nghệ mới) vào một chiếc xe ngựa (tư duy cũ kỹ, quy trình rườm rà) và mong nó sẽ bay. Sự xung đột giữa công cụ của thế kỷ 21 và phương thức quản lý của thế kỷ 20 chính là nguyên nhân gốc rễ của thất bại.
Do đó, chúng tôi tin rằng, một dự án công nghệ chỉ thực sự “sinh lời” khi nó được dẫn dắt bởi một chiến lược rõ ràng, được vận hành bởi một quy trình phù hợp và được đón nhận bởi một văn hóa sẵn sàng thay đổi. Chuyển đổi số phải bắt đầu từ “chuyển đổi tư duy” của chính người lãnh đạo.
Giải Pháp Thực Chiến: Checklist Chuyển Đổi Số Thành Công
Để tránh đi vào “vết xe đổ” của 70% doanh nghiệp thất bại, hãy trả lời một cách trung thực các câu hỏi trong checklist dưới đây trước khi bắt đầu bất kỳ dự án công nghệ nào.
- ☐ Chiến lược & Cam kết của Lãnh đạo:
- Mục tiêu của dự án chuyển đổi số này là gì (ví dụ: tăng 20% hiệu suất bán hàng, giảm 30% thời gian xử lý đơn hàng)? Mục tiêu đó có gắn liền với mục tiêu kinh doanh chung của công ty không?
- Lãnh đạo cao nhất có thực sự hiểu, tin tưởng và cam kết trực tiếp tham gia vào dự án này không?
- ☐ Sự Phù hợp của Công nghệ:
- Công nghệ này có thực sự giải quyết một “nỗi đau” cụ thể và cấp bách của doanh nghiệp, hay chỉ là một giải pháp “hay ho” nhưng chưa cần thiết?
- Giải pháp này có phù hợp với quy mô và nguồn lực hiện tại của công ty không?
- ☐ Con người & Quản lý Thay đổi:
- Công ty có kế hoạch truyền thông rõ ràng để giải thích cho nhân viên về lợi ích của công nghệ mới không?
- Có kế hoạch đào tạo bài bản để nhân viên có đủ kỹ năng sử dụng công cụ mới một cách hiệu quả không?
- Có cơ chế để lắng nghe phản hồi và giải quyết các khó khăn của nhân viên trong quá trình chuyển đổi không?
- ☐ Quy trình Vận hành:
- Các quy trình làm việc hiện tại có cần được điều chỉnh và tối ưu hóa để phù hợp với công nghệ mới không?
Kết Luận: Công Nghệ Không Phải Là Phép Màu, Tư Duy Mới Là Chìa Khóa
Chuyển đổi số không phải là một dự án công nghệ, đó là một cuộc cách mạng về văn hóa và tư duy. Việc đổ tiền vào phần mềm mà không có sự chuẩn bị về chiến lược, con người và quy trình là con đường ngắn nhất dẫn đến lãng phí và thất bại.
Thành công không đến từ việc bạn có công cụ gì, mà đến từ việc bạn sử dụng công cụ đó như thế nào. Nó đòi hỏi một tầm nhìn chiến lược từ người lãnh đạo, một kế hoạch triển khai bài bản, và quan trọng nhất, là sự sẵn sàng thay đổi của cả một tập thể.
Tại MondiaL, chúng tôi không bán công cụ. Chúng tôi là Đối tác Đồng kiến tạo, giúp bạn xây dựng một chiến lược vững chắc để mọi khoản đầu tư, dù là vào thương hiệu hay công nghệ, đều phải phục vụ cho mục tiêu cuối cùng là tăng trưởng bền vững. Hãy bắt đầu hành trình chuyển đổi số của bạn bằng việc chuyển đổi tư duy ngay hôm nay.
